Jak napisać książkę krok po kroku

Jak napisać książkę krok po kroku – poradnik dla początkujących autorów

Jeśli szukasz poradnika, który powie Ci, jak w tydzień, a najlepiej w 24 godziny wystukać bestseller, to… tutaj musimy się pożegnać. Adiós! Jeśli jednak od lat chodzi za Tobą pewna historia, czujesz, że musisz ją przelać na papier, musisz, musisz, bo się… udusisz, ale nie wiesz, jak to ugryźć – ułóż się wygodnie i popraw okulary (albo i nie, jeśli ich nie masz). Opowiem Ci, jak krok po kroku napisać książkę. Ale bez dróg na skróty! Porządnie, jak na wielkich pisarzy przystało!

Chcesz napisać książkę? Krok I: zacznij od DLACZEGO

Dlaczego chcesz napisać książkę? Zastanów się tak na serio. I nie scrolluj dalej, bo to pytanie wydaje Ci się ogólnikowe, napuszone i mało mówi o tym, jak napisać bestseller New York Timesa. Od tego pytania zależy bowiem cała konstrukcja Twojej książki. Inaczej dobierzesz ton, fabułę i bohaterów, jeśli najważniejsze będzie dla Ciebie to, aby słowem przekazać ważką ideę, dajmy na to: postęp technologiczny zabija tradycyjne wartości (przykład wyłącznie dla celów edukacyjnych); inaczej natomiast podejdziesz do opisania, jak trauma z dzieciństwa wpływa na dorosłego człowieka, a jeszcze inaczej napiszesz fabularyzowaną satyrę polityczną, przy której czytelnik ma śmiać się do bólu brzucha.

Zatem powtórzę jeszcze raz: zanim zaczniesz pisać książkę, pomyśl, dlaczego chcesz to zrobić. Motywacji może być wiele:

• chcesz przekazać ważną ideę i wywrzeć wpływ na myślenie czytelników;
• piszesz w celach terapeutycznych, by uwolnić swoje myśli i emocje (bo i czemu by nie odciążyć sobie głowy);
• chcesz się podzielić wciągającą historią, przy lekturze której czytelnik oderwie się od rzeczywistości;
• pragniesz przedstawić problem społeczny i zaprosić czytelników do dyskusji;
• chcesz przedstawić szare życie i szarego człowieka, w którym każdy czytelnik znajdzie coś z siebie, z którym się utożsami;
• chcesz zaserwować cierpki temat na słodko, tak aby czytelnik się pośmiał, zresetował;
• marzy Ci się uniwersum na miarę świata czarodziejów z Hogwartu, do którego chcesz zaprosić czytelników.

Każdy z tych powodów jest dobry, aby napisać książkę, ale każdy z nich to oddzielne pisarskie ścieżki. Dlatego zanim zaczniesz cokolwiek planować, zastanów się, dlaczego, po co i co chcesz przekazać. Dopiero potem przejdź do następnych kroków.

Wiem już, dlaczego chcę napisać książkę – co dalej? Krok II: inspiracja

Aby łatwiej nam się rozmawiało, załóżmy, że Twoim celem jest napisanie książki, w której przekażesz myśl z kroku I: postęp technologiczny zabija tradycyjne wartości. Zastanów się, jak sprzedaż tę ideę, jak ją zapakujesz. Będzie mrocznie czy na wesoło? Będzie to powieść fabularyzowana czy rozprawa filozoficzna?

Tylko skąd wiedzieć, jak to napisać, skąd czerpać inspiracje? Przychodzę z konkretami.

• Sprawdź, co już napisano na ten (lub podobny) temat, i zagłęb się w styl autora danej książki, sposób konstruowania bohaterów, rzeczywistości, przekazywania myśli itd. Inspiruj się, zaznaczaj, wypisuj, analizuj i czerp pomysły do swojej książki. Dla naszego przykładu można by sięgnąć po takie książki: Aldous Huxley Nowy wspaniały świat, Michel Houellebecq Cząstki elementarne, Możliwość wyspy.
• Wyrusz do internetu – tylko tyle i aż tyle. Oto kilka stron, które podpowiedzą Ci, co w literackim światku piszczy, co się pisze, co się wydaje, jak pracują znani pisarze, a także jak szlifować swój warsztat.

1. Writer’s Digest: bogactwo artykułów i porad dla pisarzy. Absolutnie wszystko o literaturze, rynku książki, trendach i pisarzach.
2. Literary Hub: powiedzieć, że to strona o pisaniu i książkach… to jakby nic nie powiedzieć. Wskocz w link, a przekonasz się, że przepadniesz tam na długie godziny.
3. The New York Times Best Seller List: strona zawiera listę najlepiej sprzedających się książek, co może Ci pomóc wybrać temat lub gatunek Twojej książki.
4. National Novel Writing Month (NaNoWriMo): to wyzwanie, w ramach którego pisarze z całego świata próbują napisać powieść w ciągu jednego miesiąca. Niezwykle motywujące, a przy tym można liczyć na wsparcie i materiały pomagające w pisaniu powieści.

• Podziałaj na zmysły: oglądaj, słuchaj, smakuj, wąchaj. Sztuka sama sobie jest inspiracją. Oglądaj filmy (pozostając przy naszym przykładzie, za inspirację mogłyby posłużyć: Ona z 2013 roku, Blade Runner 2049 z 2017 roku) i obrazy (czy to osobiście w muzeum, czy to na Pintereście), słuchaj muzyki (mogą być tematyczne playlisty, ambient, ASMR, cokolwiek, co Cię inspiruje), posmakuj dobrego jedzenia w klimatycznej restauracji (kto wie, jaką historię można dopisać do deseru z sycylijską pomarańczą…), pójdź na spacer do lasu i poczuj jego zapach (jakieś skojarzenia?, budowa szałasów ze świerkowych gałęzi i mchu?, dzieciństwo?, poszukiwanie wewnętrznego dziecka w świecie z betonu? – widzisz, jak pomysł sam kiełkuje).

Cel i inspiracja jest – co dalej? Krok III: research

Od fazy nieśmiałych pomysłów i błądzenia myślami przechodzimy do fazy działania. Przyszła pora na research.

Ale najpierw wskazówka: choć artykuł opisuje, jak napisać książkę krok po kroku, to nie oznacza, że wszystkie te kroki musisz wykonać we wskazanej kolejności. Nie! Na przykład zanim zabierzesz się za research, możesz nakreślić zarys fabuły i bohaterów, a możesz też jednocześnie przygotowywać plan i robić research – według potrzeb.

Wracając do researchu – potraktuj go poważnie! Jeśli Twój bohater będzie mykologiem badającym halucynogenne właściwości amazońskich grzybów, to upewnij się, że albo jesteś biologiem i masz ogromną wiedzę o grzybach, albo sporo przeczytałeś na ten temat. Nie chcesz, aby Twoja książka wypadła słabo, bo zagnieździły się w niej błędy merytoryczne. 

Piszesz kryminał? Dowiedz się jak najwięcej o działaniu policji, prowadzeniu śledztwa, pracy kryminologów itd. 

Piszesz powieść fantastyczną z podróżami w czasie? Zaprzyjaźnij się z fizyką, a przynajmniej z tymi jej gałęziami, które zajmują się czasem, prędkościami, kosmosem, hiperprzestrzenią, czarnymi dziurami i może jeszcze teorią strun tak na wszelki wypadek… (Psss! Fizyk i futurolog Michio Kaku może Ci pomóc!)

Research odhaczony. Krok IV: plan książki

Planowanie książki to temat długi i szeroki, bo i do zaplanowania jest ogrom rzeczy: od fabuły, przez bohaterów, po język powieści. Na tym etapie musisz wiedzieć, że dobry plan to połowa sukcesu przy pisaniu dobrej książki. I nie namawiam do tego, aby sztywno się trzymać planu i pisać jak sztuczna inteligencja. Oczywiście w trakcie pisania Twoje pomysły mogą ewoluować i warto dać się temu ponieść, jednak zarys książki pomoże Ci stworzyć ją szybciej i łatwiej.

Zanim zaczniesz pisać książkę, zaplanuj trzy główne obszary:

• bohaterów: jacy są i jaka jest ich rola w historii, dlaczego są, jacy są, i postępują tak, a nie inaczej;
• historię/fabułę: nie musisz od razu wymyślić wszystkich szczegółów. Wyobrażaj sobie raczej swoją historię jako ciąg wydarzeń, które w określony sposób wpływają na bohaterów i które wywołują konkretne skutki (oczywiście zasada ta sprawdzi się tylko w książkach typowo fabularnych);
• co z tej książki wynika: czy następuje przemiana bohatera, czy idea zostaje obalona/potwierdzona, słowem – co czytelnik ma dla siebie z tej lektury wyciągnąć (wracamy do celu/powodu pisania Twojej książki).
• W zależności od gatunku książki, którą chcesz napisać, ważny może być także świat przedstawiony (np. w książkach fantasy czy fantastycznych).

Pisząc plan swojej książki, myśl o niej w kategorii triady: wstęp–rozwinięcie–zakończenie (dla książek fabularnych, ale przy np. popularnonaukowych ten schemat do pewnego stopnia również się sprawdzi). Jeśli bliżej Ci do literatury faktu, również pomyśl, co zawrzesz w poszczególnych rozdziałach, jak ułożysz treść, by najlepiej przekazała to, na czym Ci zależy.

Plan jest, idziemy dalej. Krok V: pisanie dobrej książki

Do tej pory obchodziliśmy drzemiącego niedźwiedzia dookoła na paluszkach i nie ośmieliliśmy się go tknąć patykiem. Pora go zbudzić, czyt. pora napisać książkę! Jeśli dobrze przepracowałeś poprzednie kroki, wiesz, dlaczego chcesz napisać książkę, inspiracja wylewa się przez uszy, solidny plan leży na na biurku (lub w folderze na pulpicie), a po researchu czujesz się na siłach, by pisać magisterkę – to budzenie niedźwiedzia pójdzie gładko. Ale! Zawsze mogą się wkraść spadki motywacji: a bo to się nie chce, a bo nie ma czasu, a bo rosół kipi, a bo boli stopa. Zatem co zrobić, aby pisanie książki poszło sprawnie i zajęło mniej czasu (powiedzmy rok, dwa lata, a nie dziesięć)?

• Zaplanuj, kiedy będziesz pisać. To nie musi być sztywny plan, od którego żadnego odstępstwa są niedozwolone (we wtorki i piątki od 17.05 do 19.05 piszę 5000 słów, choćby się paliło pode mną krzesło). Podejdź do tego rozsądnie. Możesz codziennie usiąść z laptopem i popołudniową herbatą na 20 minut i napisać fragment, choćby jedno zdanie, jeśli w głowie akurat pustka. Możesz pisać raz w tygodniu przez dwie godziny, a możesz tylko w weekendy. Kluczowa jest regularność. To pomoże Ci uniknąć sytuacji, kiedy jednego dnia siadasz na pięciogodzinny maraton bez ani jednej przerwy, a kolejny raz zabierasz się za pisanie dwa miesiące później, bo tak wykończyło Cię pierwsze podejście…
• Zaplanuj cel/liczbę słów. Niektórych świetnie motywuje target słów. Planują sobie, że np. w danym tygodniu napiszą 500 słów, i się tego planu trzymają. Spróbuj – może i u Ciebie sprawdzi się ten sposób.
• Poproś kogoś, aby nadzorował Twój postęp. Jeśli się do czegoś zobowiązujemy, to głupio nam, jeśli się z tego zobowiązania nie wywiążemy. Dlatego umów się z kimś, że np. co miesiąc będziesz mu wysyłać pół rozdziału czy rozdział do przeczytania. Ważne jest jednak, aby był to ktoś, kto Cię naprawdę przypilnuje, strażnik z prawdziwego zdarzenia. Psss! Mogę zostać Twoim mentorem i czuwać nad Twoim postępem. Sprawdź moją ofertę mentoringu pisarskiego i zobacz, jak mogę Ci pomóc krok po kroku napisać książkę.
• Daj sobie odpocząć. Regularność i plan są ważne, ale ważniejsze jest, aby pisanie książki było dla Ciebie przyjemne. Jeśli jesteś w stanie przez pół roku codziennie siadać do pisania na dwie godziny, to gratuluję wytrwałości. Jeśli jednak krzywisz się na samą myśl o półgodzinnym stukaniu w Wordzie raz w tygodniu, to nic na siłę. Jeśli potrzebujesz dwóch miesięcy przerwy od pisania, to to jest okej. Przewietrz głowę, odetchnij i za jakiś czas wróć z lekkim umysłem. Być może opracujesz lepsze zakończenie albo wymyślisz inną historię dla bohatera drugoplanowego. Kto wie.

No dobra. Pierwsza wersja napisana – możemy wydawać? Powtórzę: pierwsza wersja. Do wydania jeszcze daleko. Teraz przyszedł czas na autorką edycję. 

Pierwsza wersja książki napisana. Krok VI: czytanie i poprawianie

Zanim gdziekolwiek lub komukolwiek wyślesz swoją powieść, cofnij się do początku, przeczytaj jeszcze raz i popraw. 

Ale zanim zabierzesz się za autorką edycję, daj swojej książce trochę poleżakować. Zapomnij o niej na jakiś czas, nie myśl o niej ani nie otwieraj Worda. Dzięki temu podejdziesz do swojego dzieła ze świeżym spojrzeniem i otwartym umysłem. Łatwiej Ci będzie ocenić, które fragmenty potrzebują tuningu, a które przyda się usunąć. Będą Ci przy tym towarzyszyć różne uczucia: niektóre zdania uznasz za koślawe, pewne akapity wydadzą Ci się nieporadne, a niektóre wątki dziwne. Być może nawet zwątpisz w siebie i uznasz, że „tych wypocin nikt nie powinien oglądać”. Zanim jednak w rozpaczy przeciągniesz plik do kosza i go opróżnisz, przeczytaj tekst, zredaguj go, pobaw się słowami i historią i zobacz, co z tego wyjdzie. 

Tekst przeczytany i poprawiony. Krok VII: beta reader, czyli co inni sądzą o Twojej książce

Pamiętaj, że jako autor nigdy nie będziesz w pełni obiektywny. Dlatego nie bój się zaprowadzić swojej książki przed sąd. Kto może być sędzią? Przyjaciółka, kolega (tylko jeśli będą z Tobą szczerzy), inni początkujący pisarze w tematycznej grupie na Facebooku, redaktor, beta readerzy. 

Zbieraj opinie po lekturze, wyciągaj wnioski i wprowadzaj poprawki do tekstu. Ale przede wszystkim otwórz się na krytykę. Jeżeli Twój beta reader mówi Ci, że dany wątek czy zachowanie Twojego bohatera są mało prawdopodobne – posłuchaj go. Jest duże ryzyko, że inni czytelnicy podobnie je odbiorą.

Psss! Jeśli poszukujesz szczerej osoby, która przygotuje dla Ciebie profesjonalną opinię o tekście, to mogę zostać Twoim beta readerem. Sprawdź moją ofertę beta readingu.

Sugestie beta readerów uwzględnione – co dalej? Krok VIII: profesjonalna redakcja

Wolisz ominąć poprzedni krok i zrezygnować z beta readerów? Postaw na profesjonalną redakcję. Jeśli chcesz napisać dobrą książkę, potraktuj to poważnie. Pewne rzeczy mogą Ci umknąć, niektóre wątki będą słabe, ale nie ocenisz ich w ten sposób, beta reader (szczególnie jeśli to rodzina czy znajomy) nie zawsze jest szczery. Dlatego rozważ pomoc kogoś obytego ze słowem i książkami – redaktora. 

Redakcja tekstu obejmuje pracę nad językiem, ale przede wszystkim nad przekazem i merytoryką. Redaktor zwróci Ci uwagę na każdy zgrzyt fabularny, każdy słaby moment, a przy okazji poprawi błędy. Czegóż chcieć więcej? 

Tutaj dowiesz się więcej o redakcji tekstu.

Jak napisać książkę krok po kroku – podsumowanie

Artykuł ten potraktuj jako poradnik, tu nie ma sztywnych zasad. Nie wszystkie wskazówki się u Ciebie sprawdzą. Zapamiętaj jednak, że regularność i plan pomogą Ci napisać dobrą książkę. Jeśli wcześniej się przygotujesz, to nie będziesz zdany na łaskę weny, która może na Ciebie spłynąć, a może też nigdy Cię nie nawiedzić. Przypomnę najważniejsze punkty z poradnika, dzięki którym przestaniesz się już głowić, jak krok po kroku napisać książkę:

1. Zastanów się, dlaczego chcesz napisać książkę i co chcesz nią przekazać.
2. Poszukaj inspiracji.
3. Zrób research. 
4. Zaplanuj fabułę, bohaterów, wydarzenia itd.
5. Zabierz się za pisanie książki. Pamiętaj o regularności i zaplanuj sobie czas na pisanie.
6. Odpocznij po skończeniu pierwszej wersji książki. Później jeszcze raz ją przeczytaj i nanieś poprawki.
7. Poszukaj beta readerów i zbierz opinie o książce.
8. Rozważ profesjonalną redakcję.