Kto nigdy nie wyciągał z empikowych półek jednej książki za drugą i nie czytał tyłu okładek, niech pierwszy rzuci kamieniem! Gdy tytuł nic nam nie mówi i nie znamy autora, to właśnie streszczenie książki (czyli blurb na tyle okładki) zdecyduje o jej zakupie bądź odstawieniu na miejsce. Dlatego musi ono czymś kusić, przemówić do czytelnika, capnąć go w alejce z beletrystyką i zaprowadzić do kasy. Jak napisać chwytliwy blurb i zwiększyć swoje szanse na sukces w świecie książki?
Co powinno się znaleźć na okładce?
O ile wszyscy wiemy, że na froncie okładki musi się znaleźć tytuł oraz imię i nazwisko autora, o tyle treść tyłu okładki nie jest już tak oczywista. Tekst na okładce powinien przekazywać najważniejsze informacje o książce:
- o czym jest książka,
- do kogo jest skierowana,
- dlaczego warto ją kupić.
W praktyce najczęściej się to przekłada na następujące elementy okładki:
- streszczenie książki (blurb),
- opis problemów, które porusza autor,
- notkę o autorze,
- sukcesy książki (np. wyróżnienia, wielkość sprzedanego nakładu; takie informacje zwykle pojawiają się przy publikacjach tłumaczonych, które odniosły już sukces w rodzimym kraju),
- recenzje (wypowiedzi znanych osób, specjalistów w danej dziedzinie, jeśli książka jest np. poradnikiem branżowym).
Omówmy zatem każdy z elementów i porównajmy przykłady dobrych tekstów okładkowych.
Streszczenie książki, czyli jak napisać chwytliwy blurb
Pisanie blurbów to zazwyczaj zadanie wydawcy/redaktora prowadzącego. W tej kwestii warto zaufać oficynie – wszak zarabiają one na… wydawaniu książek. Zależy im więc na tym, aby okładka zachęcała do kupna. Oczywiście autorzy również mogą napisać swoje streszczenia, szczególnie jeśli są self-publisherami lub przygotowują propozycję wydawniczą. W tym drugim przypadku chwytliwy blurb pomoże zainteresować redaktora i ułatwi mu ocenę potencjału książki.
Jeśli przymierzasz się do napisania blurba, pamiętaj, aby:
- nie zdradzić za dużo, a już na pewno nie opisywać zakończenia (!),
- zaznaczyć, co czytelnik zyska, jeśli przeczyta Twoją książkę (przykłady w zależności od gatunku publikacji: nauczy się sprawnie zarządzać budżetem domowym; jako rodzic pozna sposoby na walkę z uzależnieniem dziecka od telefonu; razem z detektyw Anne Knowitall rozwiąże morderstwo młodej pary),
- skupić się na głównym wątku fabularnym i głównych bohaterach,
- syntetycznie przedstawić oś historii (kto?, gdzie?, co się dzieje / co ktoś robi / co przeżywa?, do czego do prowadzi, ale bez podawania zakończenia!).
A teraz przeanalizujmy przykłady dobrych blurbów.
„Richard Papen rozpoczyna studia w ekskluzywnym college’u w Nowej Anglii. Dołącza do grupy inteligentnych, ekscentrycznych studentów filologii klasycznej, którzy pod wodzą charyzmatycznego wykładowcy odkrywają sposób myślenia i życia niemający nic wspólnego z monotonną egzystencją ich rówieśników. Kiedy jednak eksperymenty z narkotykami, alkoholem i seksualnością nie przynoszą odpowiedzi na pytanie: jak daleko można się posunąć?, dochodzi do morderstwa.
Czy da się uniknąć jego konsekwencji? Czy można zabić i nie zostać ukaranym? I czy możliwe jest, by morderstwo w żaden sposób nie zmieniło mordercy?”
Donna Tartt, Tajemna historia, Znak, Kraków 2022
W tym przykładzie mamy wszystko: niebanalnych bohaterów, miejsce akcji, główny wątek, intrygę, konsekwencje – a raczej pytanie o nie i jednocześnie zmuszenie czytelnika do refleksji.
Zwróć uwagę na mocne, obrazowe sformułowania: ekskluzywny college, ekscentryczni studenci filologii klasycznej (Kto studiuje filologię klasyczną?! Bohaterowie muszą być awangardowi!), charyzmatyczny wykładowca, narkotyki, alkohol, seksualność, morderstwo – niezły festiwal emocji!
A teraz podejście do streszczenia z nieco innej strony.
„Książka Hervégo Le Telliera flirtuje z thrillerem i science fiction, elementy psychologicznej powieści obyczajowej godzi z surrealnymi. Puszcza oko do netfliksowych seriali, a jednocześnie jest literacką konstrukcją nawiązującą zarówno do dzieł światowych klasyków, jak i do popkultury. Autorowi udało się dokonać niemożliwego: stworzył wciągający, oparty na suspensie bestseller dla szerokiej publiczności, a zarazem dzieło, które zadowoli najbardziej wyrafinowanych czytelników”.
Hervé Le Tellier, Anomalia, Filtry, Warszawa 2021
Co tu się wydarzyło? Nie ma ani słowa o fabule czy bohaterach! Blurb przedstawia książkę jako literacki kombajn, gwarantuje przeżycie czytelniczego katharsis i dużo obiecuje. Ryzykowne, bo czy książka rzeczywiście spełni oczekiwania i „dokona niemożliwego”?
Na pewno jednak z tego opisu możemy się nauczyć, że niekiedy warto podkreślić inne walory książki niż tylko fabułę czy bohaterów. Dobrze jest się zastanowić, czym nasza pozycja się wyróżnia na rynku (może tematem, jego ujęciem, syntezą gatunków literackich, stylem), i zbudować wokół tego chwytliwy blurb.
Dobrym pomysłem na blurb jest także wybranie fragmentu bezpośrednio z tekstu, z książki. Być może ukryłeś tam prawdziwe diamenty: mocne sceny, wzruszające refleksje, niewybaczalne zdrady, szczęścia i nieszczęścia. Sugestywny fragment na okładce pozwoli się zapoznać ze stylem autora jeszcze przed lekturą i pochwyci niejednego czytelnika.
Opis poruszanych w książce problemów jako sposób na tył okładki
Jednym ze sposobów na zatrzymanie czyjejś uwagi jest zmuszenie do refleksji. Jak tego dokonać, mając do dyspozycji tylko pół strony formatu A5? Spójrzmy na przykłady.
„Czy da się uciec od swojego pochodzenia? Jak pragnienie awansu społecznego wpływa na kolejne pokolenia? I czy nasze życie mogą kształtować ci, którzy odeszli, zanim się urodziliśmy?
Wokół tych pytań krążą rozważania noblistki Annie Ernaux w trzech autobiograficznych prozach składających się na zbiór Bliscy”.
Annie Ernaux, Bliscy, Wydawnicto Czarne, Wołowiec 2022
Chcesz zmusić kogoś do myślenia, a tym samym zatrzymać przy swojej książce? Zadawaj trudne pytania! W przypadku książki Annie Ernaux mamy melancholijne, egzystencjalne pytania, ale nie musisz się decydować wyłącznie na takie. Zobacz, jak po mistrzowsku napisano blurb do książki Janiny Bąk Statystycznie rzecz biorąc i jak po szelmowsku atakuje nas on nieprawdopodobnymi pytaniami.
„Statystycznie rzecz biorąc” to książka o statystyce (tak, o statystyce!), której lektura przyprawia o ból przepony (ze śmiechu. Nie trzeba od razu biec do lekarza). No i nawet można zrozumieć o co w niej (statystyce) chodzi. Wszystko dzięki Janinie Bąk, pandze biznesu, komendancie komedii, charyzmatycznej liderce ortodoksyjnej grupy #DrużynaJanina. Ile trzeba zjeść czekolady, by dostać Nobla? Dlaczego koń i szop pracz nigdy nie dostali doktoratu? Czy język angielski powoduje zawały serca, a masło przedłuża życie? Czego statystyka nauczyła się od martwego łososia? A przede wszystkim: czy naukowcy są jak żony i nigdy się nie mylą? Dzięki setkom ciekawostek zobaczycie, że statystyka potrafi zmierzyć wszystko i – wbrew pozorom – przydaje się do wszystkiego. Pozwala nawet oszacować matematyczny wzór na miłość!”
Janina Bąk, Statystycznie rzecz biorąc, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2020
Notka o autorze
Skoro już wiemy, jak napisać chwytliwy blurb, nauczmy się teraz przyzwoicie przedstawiać na okładce.
Co możesz tutaj zrobić:
- połechtać czytelnika smaczkami: przyznanymi nagrodami, wydanymi książkami, wielkością sprzedanego nakładu,
- podzielić się swoim instagramowo-pinterestowym hobby (jeśli pasuje do publikacji lub jest ważne dla opisania Twojej osobowości jako autora; dla przykładu: jeśli piszesz książkę z przepisami na zdrowe słodkości, a po godzinach uwielbiasz piec fantazyjne wegańskie torty – zawrzyj to w notce),
- opowiedzieć, kim jesteś (jeśli piszesz parentingowy poradnik, fakt, że jesteś rodzicem dwójki dzieci i psychologiem, przekona czytelnika, że znasz się na rzeczy).
Notka powinna być dopasowana do odbiorców i gatunku/tematu książki. Nie ma na nią jednej recepty, dlatego pokażę Ci wymyślony przykład ZŁEJ notki biograficznej.
Joanna Jakaśnapewno – na świat przyszłam 17 października 1991 roku w miejscowości Piątkowo Małe. Skończyłam Liceum nr 1 w Piątkowie Dużym. Prowadzę własny sklep spożywczy, a popołudniami opiekuję się dziećmi. Za pisanie powieści obyczajowych wzięłam się z nudów. Pewnego dnia siedziałam w pustym sklepie przy ladzie, a klienci nie przychodzili, więc zapisałam parę stron ołówkiem w zeszycie i tak to się zaczęło.
notka wymyślona
Nikogo nie interesuje Piątkowo Małe ani Duże. Nikogo nie obchodzi też sklep spożywczy. A już na pewno nikogo nie przekona autor, który z nudów naskrobał coś w zeszycie.
Recenzje książki na okładce
Wartościowe recenzje mogą czasem przekonywać do lektury lepiej niż blurb, dlatego warto je pozyskać. Ale jakie recenzje są wartościowe? Przede wszystkim te od odpowiednich osób.
Romans powinien zrecenzować np. inny uznany autor romansów lub rozpoznawalna bookstagramerka publikująca głównie recenzje książek z tego gatunku.
Poradnik o diecie i suplementacji dla osób zmagających się z chorobami autoimmunologicznymi powinien zrecenzować dietetyk czy lekarz specjalizujący się w leczeniu tych schorzeń.
Parę słów opinii może też napisać ktoś sławny, np. aktor, reżyser, muzyk.
Dla przykładu weźmy książkę Jean M. Twenge iGen. Dlaczego dzieciaki dorastające w sieci są mniej zbuntowane, bardziej tolerancyjne, mniej szczęśliwe i zupełnie nieprzygotowane do dorosłości. Na skrzydełku zamieszczono dwie recenzje.
Wszyscy pragniemy się dowiedzieć, jaki wpływ ma na nastolatków intensywne korzystanie z mediów społecznościowych. Dzięki wnikliwej analizie Jean Twenge teraz już to wiemy: sprawia, że są samotni, niespokojni i delikatni – szczególnie dziewczyny. Musisz przeczytać tę fascynującą książkę, żeby zrozumieć, jak bardzo iGen różni się od milenialsów, których dopiero co zaczynałeś rozgryzać…
Jonathan Haidt, autor Prawego umysłu
Pełna wartościowych spostrzeżeń – nieoceniona z punktu widzenia rodziców, pedagogów i liderów. Odkrycia Jean Twenge przykuwają uwagę, jej pomysły są fascynujące, a rozwiązania bezcenne
Michele Borba, pedagog, psycholog edukacyjna, autorka książek
Mamy tutaj same konkrety: o czym jest książka, dlaczego warto ją przeczytać, jaki jest odbiór publikacji. Ponadto są to recenzje osób z branży, autorytetów w zakresie, którego dotyczy książka.
Pozyskując recenzje do swojej książki, unikaj ogólników i lakonicznych zwrotów, typu: Wszystkim gorąco polecam!; Niezapomniana lektura; Książka jest świetna, warto po nią sięgnąć.
Na koniec zostawiam dwa przydatne linki. Pierwszy do portalu rynek-ksiazki.pl, a drugi do portalu wydawca.com.pl. Sprawdzisz tam aktualne listy bestsellerów, by potem przyjrzeć się ich blurbom.
Jeśli jeszcze nie zastanawiasz się nad tym, jak napisać chwytliwy blurb, a po głowie chodzi Ci jedynie pomysł na powieść, sprawdź mój artykuł Jak napisać książkę krok po kroku. Dowiesz się, jak szukać inspiracji, zaplanować i napisać dobrą publikację.
Teraz już wiesz, jak napisać chwytliwy blurb i przygotować doskonałą okładkę dla swojej książki.
Zajrzyj na blog, gdzie czekają inne wpisy oraz poradniki o pisaniu i wydawaniu książek.
